Een heel mooi animatiefilmpje over de geschiedenis van de Nieuwe Hollandse Waterlinie is te zien op YouTube:
Het landschap heeft er duizenden jaren voor nodig gehad om te worden zoals het er nu uitziet. Na de laatste ijstijd, zo’n tienduizend jaar geleden, was het rivierengebied een breed bebost dal, waarin het water van de hogere gronden een weg zocht naar de zee. Die rivieren waren grillig, veranderden vaak hun loop en vormden een wirwar van watertjes en zijtakken. Sommige oude rivierlopen zijn nu nog in het landschap terug te vinden als dode zijarmen en kreken. Bij de veelvuldig voorkomende overstromingen werd het land bedekt met rivierklei. De zwaardere klei bezonk dichtbij de rivier en vormde daar hoge oeverwallen; de lichtere klei kwam meer landinwaarts terecht, zodat daar lage komvormige gronden ontstonden: de komgronden.
Zo’n 3.000 jaar geleden vestigden de eerste bewoners zich op de hoge oeverwallen.
Soms steeg het water echter zo hoog dat het gebied eeuwenlang onbewoonbaar was. Pas in de Middeleeuwen werden de eerste dijken aangelegd; de bossen gekapt en werd het land in cultuur gebracht.
Maar de hoge oeverwallen bleven het allerveiligst en daar werden de dorpen gebouwd. Nu nog is te zien hoe die dorpen als een lang lint direct achter de Lingedijk liggen. Sinds de Middeleeuwen zijn er tientallen dijkdoorbraken en overstromingen geweest, waarbij mensen en vee verdronken en dorpen werden verwoest.
Bij zo'n dijkdoorbraak veroorzaakte het kolkende water vaak een groot en diep gat aan de voet van de dijk. Dat zijn de wielen, zoals de Wiel van Bassa, dat op 500 meter van onze B&B ligt en waarin je ook heerlijk kunt zwemmen. Dit Wiel en de Diefdijk maken deel uit van de Hollandse Waterlinie.
De Diefdijk is een waterkerende dijk uit de 13e eeuw.
Oorspronkelijk werden de gegraven weteringen en kleine veenstroompjes, zoals de Zederik, Laak en de Lede, benut om overtollig binnenwater af te voeren naar de grote rivieren. Maar door inklinking van de bodem verslechterde de afwatering snel. Dat werd nog eens versterkt door het dichtslibben van de monding van de Oude Rijn bij Katwijk in de 11e en de 12e eeuw, waardoor al het Rijnwater via de Lek naar zee stroomde. In eerste instantie loste men deze problemen op door het ophogen van de akkers met modder uit de sloten. Dat is nu op sommige plaatsen nog duidelijk te zien.
In de loop van de 13e eeuw werd de wateroverlast echter zo groot, dat andere maatregelen noodzakelijk werden. Het grootste probleem was dat het rivierengebied van oost naar west afliep - en loopt -, waardoor de laagstgelegen polders in het westen al het water van de hogere gronden in het oosten te verwerken kregen. Om de polders hiertegen te beschermen, begon men met de aanleg van zogenaamde dwarsdijken. Deze binnendijken lagen min of meer noord-zuid gericht, tussen de rivierdijken in. In 1277 werd de Zouwe- of Bazeldijk aangelegd en deze dijk moest het water dat uit Vijfheerenlanden de Alblasserwaard instroomde, keren. Na de aanleg van deze dijk nam de wateroverlast in Vijfheerenlanden uiteraard sterk toe.
Om te voorkomen dat het water uit het oosten de wateroverlast nog zou versterken, legde men in 1284 de Diefdijk aan. Iets verder westelijk ligt de kade tussen Leerdam en Everdingen, die eenzelfde waterkerende functie had. De Diefdijk was in eerste instantie nog een vrij lage kade. In de loop der eeuwen is de kade steeds verder verhoogd en verzwaard. In 1587 bereikte de dijk de huidige hoogte. Voor die ophogingen groef men aan beide zijden van de dijk klei af. Via de smalle kaden, die vanaf de dijk die polder inlopen, werd de klei met kruiwagens aangevoerd. Deze weggetjes zijn nog steeds zichtbaar in het landschap. Door de kleiwinning langs de Diefdijk ontstonden daar drassige laagten. Daar en ook op andere vochtige stukken land (Autena, Bolgerijen) ontstonden de grienden. Dit zijn wilgenbossen, die regelmatig gekapt werden. De wilgentakken werden gebruikt voor het maken van diverse bouwwerken en gebruiksvoorwerpen.
De Diefdijk kon het binnenwater niet altijd keren. In 1571 en 1573 brak de dijk, waardoor een groot wiel ontstond, het Wiel van Bassa of Schoonrewoerdse Wiel. Ook de Lingedijk is een aantal maal doorgebroken. De wielen, zoals het Oude Wiel en het Nieuwe Wiel en het wiel bij Oosterwijk, zijn daarvan het resultaat.
In eerste instantie had de Diefdijk dus een waterstaatkundige functie, maar in de 18e eeuw werd de Diefdijk onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie. In het kader van de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de 19e eeuw werden bij Everdingen en Leerdam versterkingen gebouwd. Het Fort Everdingen ligt binnen het aandachtsgebied.
De (Oude) Hollandse Waterlinie was een waterlinie voor de verdediging van Holland in de 17e en 18e eeuw.
Nadat het stellen van inundaties al in 1573 (Alkmaar), 1574 (Leiden) en 1629 (de Utrechtse Waterlinie tussen de Zuiderzee en de Lek) een effectieve verdedigingswijze was gebleken, werd in het Rampjaar 1672 in allerijl een waterlinie tussen de Zuiderzee en de Merwede ingericht om de Franse troepen onder Lodewijk XIV tegen te houden voor zij ook Holland zouden veroveren. Deze linie liep van Muiden via Woerden en Goejanverwellesluis tot Gorinchem. Utrecht viel erbuiten omdat deze stad op dat moment reeds door de Fransen was veroverd.
Nadat deze linie in 1672 had standgehouden, kreeg hij een meer permanent karakter alsmede zijn naam. Accessen werden versterkt met tal van forten, batterijen en andere verdedigingswerken. Tot aan de napoleontische periode werd de linie een aantal keren naar het oosten verlegd, zonder echter de stad Utrecht in te sluiten. Vanaf 1815 werd een geheel nieuwe verdedigingslinie ingericht met deze stad als centraal punt: een linie die vanaf 1871 officieel de Nieuwe Hollandse Waterlinie genoemd werd, ter onderscheiding van de linie die daarna als de Oude Hollandse Waterlinie aangeduid zou gaan worden.
(Bron: This article is licensed under the GNU Free Documentation License. It uses material from the Wikipedia article Diefdijk)
Historie van het landschap:
Het landschap heeft er duizenden jaren voor nodig gehad om te worden zoals het er nu uitziet. Na de laatste ijstijd, zo’n tienduizend jaar geleden, was het rivierengebied een breed bebost dal, waarin het water van de hogere gronden een weg zocht naar de zee. Die rivieren waren grillig, veranderden vaak hun loop en vormden een wirwar van watertjes en zijtakken. Sommige oude rivierlopen zijn nu nog in het landschap terug te vinden als dode zijarmen en kreken. Bij de veelvuldig voorkomende overstromingen werd het land bedekt met rivierklei. De zwaardere klei bezonk dichtbij de rivier en vormde daar hoge oeverwallen; de lichtere klei kwam meer landinwaarts terecht, zodat daar lage komvormige gronden ontstonden: de komgronden.
Zo’n 3.000 jaar geleden vestigden de eerste bewoners zich op de hoge oeverwallen.
Soms steeg het water echter zo hoog dat het gebied eeuwenlang onbewoonbaar was. Pas in de Middeleeuwen werden de eerste dijken aangelegd; de bossen gekapt en werd het land in cultuur gebracht.
Maar de hoge oeverwallen bleven het allerveiligst en daar werden de dorpen gebouwd. Nu nog is te zien hoe die dorpen als een lang lint direct achter de Lingedijk liggen. Sinds de Middeleeuwen zijn er tientallen dijkdoorbraken en overstromingen geweest, waarbij mensen en vee verdronken en dorpen werden verwoest.
Bij zo'n dijkdoorbraak veroorzaakte het kolkende water vaak een groot en diep gat aan de voet van de dijk. Dat zijn de wielen, zoals de Wiel van Bassa, dat op 500 meter van onze B&B ligt en waarin je ook heerlijk kunt zwemmen. Dit Wiel en de Diefdijk maken deel uit van de Hollandse Waterlinie.
Historie van de Diefdijk:
De Diefdijk is een waterkerende dijk uit de 13e eeuw.
Oorspronkelijk werden de gegraven weteringen en kleine veenstroompjes, zoals de Zederik, Laak en de Lede, benut om overtollig binnenwater af te voeren naar de grote rivieren. Maar door inklinking van de bodem verslechterde de afwatering snel. Dat werd nog eens versterkt door het dichtslibben van de monding van de Oude Rijn bij Katwijk in de 11e en de 12e eeuw, waardoor al het Rijnwater via de Lek naar zee stroomde. In eerste instantie loste men deze problemen op door het ophogen van de akkers met modder uit de sloten. Dat is nu op sommige plaatsen nog duidelijk te zien.
In de loop van de 13e eeuw werd de wateroverlast echter zo groot, dat andere maatregelen noodzakelijk werden. Het grootste probleem was dat het rivierengebied van oost naar west afliep - en loopt -, waardoor de laagstgelegen polders in het westen al het water van de hogere gronden in het oosten te verwerken kregen. Om de polders hiertegen te beschermen, begon men met de aanleg van zogenaamde dwarsdijken. Deze binnendijken lagen min of meer noord-zuid gericht, tussen de rivierdijken in. In 1277 werd de Zouwe- of Bazeldijk aangelegd en deze dijk moest het water dat uit Vijfheerenlanden de Alblasserwaard instroomde, keren. Na de aanleg van deze dijk nam de wateroverlast in Vijfheerenlanden uiteraard sterk toe.
Om te voorkomen dat het water uit het oosten de wateroverlast nog zou versterken, legde men in 1284 de Diefdijk aan. Iets verder westelijk ligt de kade tussen Leerdam en Everdingen, die eenzelfde waterkerende functie had. De Diefdijk was in eerste instantie nog een vrij lage kade. In de loop der eeuwen is de kade steeds verder verhoogd en verzwaard. In 1587 bereikte de dijk de huidige hoogte. Voor die ophogingen groef men aan beide zijden van de dijk klei af. Via de smalle kaden, die vanaf de dijk die polder inlopen, werd de klei met kruiwagens aangevoerd. Deze weggetjes zijn nog steeds zichtbaar in het landschap. Door de kleiwinning langs de Diefdijk ontstonden daar drassige laagten. Daar en ook op andere vochtige stukken land (Autena, Bolgerijen) ontstonden de grienden. Dit zijn wilgenbossen, die regelmatig gekapt werden. De wilgentakken werden gebruikt voor het maken van diverse bouwwerken en gebruiksvoorwerpen.
De Diefdijk kon het binnenwater niet altijd keren. In 1571 en 1573 brak de dijk, waardoor een groot wiel ontstond, het Wiel van Bassa of Schoonrewoerdse Wiel. Ook de Lingedijk is een aantal maal doorgebroken. De wielen, zoals het Oude Wiel en het Nieuwe Wiel en het wiel bij Oosterwijk, zijn daarvan het resultaat.
In eerste instantie had de Diefdijk dus een waterstaatkundige functie, maar in de 18e eeuw werd de Diefdijk onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie. In het kader van de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de 19e eeuw werden bij Everdingen en Leerdam versterkingen gebouwd. Het Fort Everdingen ligt binnen het aandachtsgebied.
Hollandse Waterlinie
De (Oude) Hollandse Waterlinie was een waterlinie voor de verdediging van Holland in de 17e en 18e eeuw.
Nadat het stellen van inundaties al in 1573 (Alkmaar), 1574 (Leiden) en 1629 (de Utrechtse Waterlinie tussen de Zuiderzee en de Lek) een effectieve verdedigingswijze was gebleken, werd in het Rampjaar 1672 in allerijl een waterlinie tussen de Zuiderzee en de Merwede ingericht om de Franse troepen onder Lodewijk XIV tegen te houden voor zij ook Holland zouden veroveren. Deze linie liep van Muiden via Woerden en Goejanverwellesluis tot Gorinchem. Utrecht viel erbuiten omdat deze stad op dat moment reeds door de Fransen was veroverd.
Nadat deze linie in 1672 had standgehouden, kreeg hij een meer permanent karakter alsmede zijn naam. Accessen werden versterkt met tal van forten, batterijen en andere verdedigingswerken. Tot aan de napoleontische periode werd de linie een aantal keren naar het oosten verlegd, zonder echter de stad Utrecht in te sluiten. Vanaf 1815 werd een geheel nieuwe verdedigingslinie ingericht met deze stad als centraal punt: een linie die vanaf 1871 officieel de Nieuwe Hollandse Waterlinie genoemd werd, ter onderscheiding van de linie die daarna als de Oude Hollandse Waterlinie aangeduid zou gaan worden.
(Bron: This article is licensed under the GNU Free Documentation License. It uses material from the Wikipedia article Diefdijk)